در دوران باستان مردم جایگاه خدایان را در آسمان میدانستند و رسم پرستش خدایان در مکانهای بلند وجود داشت. هدف از ساخت زیگوراتها نزدیکی به جایگاه خدایان بود و ساکنان فلات مرکزی ایران و بین النهرین زیگوراتها را با الهام از کوههای بلند بنا می کردند و بر بالای آنها مراسم مذهبی به جا می آوردند. زیگوراتها در مرکز شهرهای بزرگ باستانی ساخته میشدند.
قاعده زیگوراتها مربع شکل است و طبقات مختلف آن بر روی زمین و به صورت مستقل بنا می شده است. بلندترین طبقه را در مرکز می ساختند. به این ترتیب طبقات کناری به برج بلند مرکزی استحکام می بخشید و مجموعه بنا به شکل هرم عظیم طبقه طبقه دیده می شد.
قدیمیترین زیگوراتهای ایران
- زیگورات شوش متعلق به ایلام قدیم، در حدود 3800 سال پیش که اکنون از بین رفته است و اطلاعات مربوط به آن از طریق منابع تاریخی به ما رسیده است.
- زیگورات کنار سندل در منطقه جیرفت که به تازگی از دل خاک بیرون آمده است و چندین سال از زیگورات چغازنبیل قدیمی تر است. این زیگورات متعلق به قوم آرتا بوده و هنوز حفاری باستان شناسی در آن به اتمام نرسیده است.
- زیگورات هفت تپه که بر اساس کاوشهای دکتر نگهبان در سال 1357 به دوره ایلامی میانه تعلق دارد و در سال1357 پ م ساخته شده است.
- زیگورات چغازنبیل که بزرگترین و سالمترین زیگورات شناخته شده جهان است و در نزدیکی زیگورات هفت تپه قرار دارد. این زیگورات نیز به دوره ایلامی میانه تعلق دارد و در سال 1250 پ م ساخته شده است. گیرشمن باستان شناس فرانسوی نخستین کاوشهای علمی را بر روی تپهباستانی که چغازنبیل در آن در زیر خاک وجود داشت انجام داد و این زیگورات پنج طبقه را از زیر خاک بیرون کشید . سه طبقه از این زیگورات سالم مانده است.
نخستین زیگورات
نخستین زیگوراتی که توسط باستان شناسان کشف شد زیگورات دورشاروکین در پایتخت آشور بود. این زیگورات به دستور آشوربانیپال شاه آشوریان در 630 پ م ساخته شد. هم اکنون سه طبقه از آن بر جا مانده است ، راه دسترسی به طبقات بالای آن از طریق سطح شیب دارمارپیچ بود. طبقات مختلف این زیگورات از پایین به بالا به رنگهای سفیدسیاه و قرمز رنگ آمیزی شده بود.
کهن ترین زیگورات
کهن ترین زیگوراتی که در بین النهرین توسط باستان شناسان کشف شده است در شهر باستانیاور قرار دارد و در سال 2100 پ م توسط اورنمو موسس سلسله سوم اور برای نن خدای ماه ساخته شده است. این زیگورات سه طبقه بوده که اکنون طبقه اول آن باقی مانده است و سه رشته پلکان به طبقه بالای آن راه داشته است.
زیگوراتهای معروف دیگر دنیای باستان عبارتند از زیگورات بابل که به خانه رابط زمین و آسمان شهرت دارد و ارتفاع آن 88 متر بوده است و زیگورات شهر نمرود که برای مردوک و ایشتر خدایان آشوری در قرن دهم پیش از میلاد ساخته شد. تاکنون 11 زیگورات از روی منابع مکتوب تاریخی و 21 زیگورات توسط کاوشهای باستان شناسی کشف شده است.
