کشف تکه‌های گلی رایج در محاسبات اقوام باستانی در محاسبات در دورانی که سال‌ها از رواج خط میخی می‌گذشته، دانش تازه‌ای درباره سیستم حسابداری و خط میخی باستان دراختیار باستان شناسان قرار داد.محققان دانشگاه کمبریج اخیرا اعلام کردند که در بررسی‌های انجام شده بر روی آثار مکشوفه باستانی از جنوب شرقی ترکیه که شامل مجموعه بزرگی از نشانه یا مهره‌های کوچک گلی است، شواهدی از نخستین اسناد مکتوب تجاری را یافته‌اند که حتی تا پس از کشف خط و سیستم های نگارشی مورد استفاده بشر قرار داشته است.
اما کشف نمونه‌های جدید از این نشانه های گلی که تاریخشان به زمانی باز می‌گردد که نوشتن پس از گذشت هزاران سال کاملا در همه جا فراگیر شده این فرضیه را مطرح کرده است که این فناوری همچنان تا هزاران سال بعد مورد استفاده گسترده بوده است. دانشمندان استفاده از این پدیده را به استفاده از قلم در عصر رایانه‌های بزرگ کنونی تشبیه می‌کنند که همچنان ادامه دارد.
این تکه‌های گلی کوچک که در طیف وسیع از اشکال ساده ساخته می‌شد، طبق نظر محققان به عنوان ابزاری در سیستم حسابداری ابتدایی در زمان ماقبل تاریخ و پیش از پیدایش خط مورد استفاده بوده است. طبق همین تئوری‌ها اشکال مختلف نماینده کالاهای مختلف از جمله دانه یا دام بوده است. همین سیستم اشکال است که بعدها به صورت مهر و موم شده در خاک رس درکار ثبت اسناد و گزارش‌های تجاری مورد استفاده قرار گرفته و درواقع نخستین اسناد و قراردادهای تجاری جهان را شکل داده‌اند.
درادامه استفاده ازا ین نشانه‌هاست که تولد خط و نگارش در دوره منتهی به حدود 3000 سال قبل از میلاد که درآن لوح های گلی پراز انواع حروف تصویری بودند با استفاده از نی مثلثی شکل یا نوک انگشتان به آهستگی صورت گرفته است و دردوره های بعدی به تدریج نوشتن جایگزین سیستم‌های رمزی شده است.
اما حفاری‌های اخیر در زیارت تپه در شهرباستانی توشان که یکی از پایتخت های امپراتوری نئو آشوری بوده نشان از آن دارد که قدمت این نشانه‌های گلی به هزاره اول قبل از میلاد باز می گردد و این یعنی دو هزار سال بعد از اختراع خط میخی – به عنوان اولین فرم نوشتن برروی الواح گلی است.
" جان مک گینیس" از دانشگاه کمبریج و موسسه تحقیقات باستان شناسی "مک دونالد" که این بررسی‌ها را سرپرستی می‌کند، می‌گوید: کشف این آثار ما را به این نتیجه رسیده‌اند که سیستم‌های کهن حسابداری ماقبل تاریخی همچنان در دوران اختراع خط میخی ادامه داشته و جامعه باسواد دارای کانال‌های چندگانه ای از ثبت و ضبط اطلاعات و گزارش‌های تجاری داشته اند که هریک مکمل دیگری بوده است. یعنی نشانه‌های گلی و خط میخی هر دو با هم مورد استفاده بوده‌اند.
مثال بارزآن استفاده از چرتکه در زمانی است که نگارش و محاسبات به شکل پیچیده‌تری رواج یافته و یا استفاده از قلم و انواع مداد درعصر ابررایانه‌های کنونی.
آثار و نشانه های گلی درکنار انواع الواح میخی درساختمانی اداری اصلی واقع در شهر باستانی توشان کشف شده که شامل 300 نشانه کوچک گلی در دو اتاق نزدیک به پشت ساختمان قرار داشتند. مک گینس حدس می‌زند که این محل قسمت تحویل بار و محموله در دوران باستان بوده است.
درواقع اطلاعات مربوط به دام و گله و حیوانات ویا محصولات کشاورزی توسط هر دامدار یا کشاورز بوسیله یک نشانه که علامت یک کیسه غله یا نشان دادن گله ودام بوده دراینجا عرضه و ثبت می‌شده است. اطالعات سفر سپس از طریق رمز‌گشایی از نشانه‌ها بر روی الواح گلی به خط میخی نوشته و منتقل می‌شده است.
باستان شناسان معتقدند که خط میخی یک تکنولوژی حسابداری پیشرفته‌تر با انعطاف پذیر بیشتری نسبت به نشانه‌های گلی بوده ولی توسط آشوریان به سیستم رکورد وثبت تجاری پیشرفته تری منجر شده است.
نشانه‌های گلی سیستم عددی قابل حمل و نقلی را امکان پذیر می‌کردند که با حمل و نقل احشام و دام و دیگر اشیا قابل نقل و انتقال بوده و نیازی به حفظ و نگارش آن‌ها برروی الواح گلی و خط میخی نبوده است. سیستمی که درآن زمان بی‌شک برای همه افراد که عمدتا بی سواد بوده‌اند، قابل استفاده نبوده است.
