سال ۲۰۱۴ برای باستان‌شناسی سالی به‌یادماندنی بود، با دستاوردهایی مهم و اثرگذار. از "خون‌آشام‌های" وباگرفته، تا زره استخوانی و اختراع شلوار. آن‌چه در پی می‌آید گزیده‌ای است از یافته‌های باستان شناسی در سالی که گذشت.با ونو همراه در ادامه باشید...
سال ۲۰۱۴ از لحاظ فهم بهتر یکی از رمزآلودترین بناهای بریتانیا، سال درخشانی بود
شرایط اقلیمی دشوار
در حالی که سران کشورهای جهان مشغول یافتن راه‌حلی برای تغییرات اقلیمی در دوران معاصر بودند، باستان‌شناسان در مورد تغییرات جدی آب و هوایی که ۲۵۰۰ سال پیش رخ داده بود بحث می‌کردند.
در گنجینه‌ای که از آنگلوساکسون‌ها در استفوردشایر پیدا شد، اشیاء طلایی ظریفی هست که نشان از هنروری و پیچیدگی شیوه‌های سازندگان‌اش دارد
باور متخصصان این است که کاهش شدید جمعیت در پایان عصر برنز اروپایی به‌خاطر تغییرات اقلیمی بوده. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد این کاهش جمعیت از یک قرن پیش از تغییرات اقلیمی شروع شده بوده. محققان می‌گویند احتمالا عامل اصلی افزایش تقاضا برای آهن در آغاز عصر آهن بوده، عاملی که اقتصادهای محلی را تضعیف و تجارت بین آنها را مختل کرد.
فن‌آوری‌های مبتکرانه
نتایج یک مطالعه جدید روی دست‌سازهای ۳۲۵۰۰۰ ساله بشر باعث شده محققان در نگاه‌شان به سیر تحول فن‌آوری‌های اولیه بازنگری کنند. محققان تا حالا فکر می‌کردند "له‌والوآ" – که یک شیوه درست کردن ابزار سنگی است – فقط در آفریقا ابداع شده بوده، و به مرور با افزایش جمعیت به اروپا و آسیا رسیده بوده. اما حالا گروهی از باستان‌شناسان که ابزارهای سنگی پیداشده در منطقه‌ای در ارمنستان را بررسی می‌کردند، می‌گویند ممکن است این فن‌آوری خاص به‌طور مستقل در ارمنستان هم به‌دست آمده بود – نکته‌ای که نشان از خلاقیت این گروه‌های اولیه است.
یک اختراع هوشمندانه دیگر هم در بررسی گنجینه‌ای که سال ۲۰۰۹ در استفوردشایر بریتانیا پیدا شده بود، کشف شده است. محققان می‌گویند طلاسازهای انگلوساکسون شیوه پیچیده‌ای داشته‌اند که می‌توانسته‌اند مس و نقره را از روی سطح اشیاء طلایی بزدایند. این کار باعث می‌شده آن اشیاء "طلایی‌تر" – و ارزش‌شان بیشتر از آن‌که واقعا بوده – به نظر برسد. علاوه بر این رنگ‌های مختلف طلا باعث می‌شده طلاکاری‌های ظریف روی اشیاء خیره‌کننده‌تر شوند.
خون‌آشام، زره استخوانی، و شلوارهای اولیه
داسی که دور گردن این شخص گذاشته بودند به‌معنای این است که فکر می‌کرده‌اند خون‌آشام است
این هم چند نکته جالب توجه از دنیای باستان‌شناسی در سال ۲۰۱۴:
محققان در مورد اسکلت‌های قرون‌‌وسطایی که در لهستان پیدا شده بود چیزهای بیشتری فهمیدند. به‌عنوان مثال این‌که شیوه خاکسپاری این مردم – با داس دور گردن‌شان – نشان می‌دهد روستایی‌ها نگران بوده‌اند این مرده‌ها مثل خون‌آشام از قبر برخیزند. این خاک‌سپاری‌ها با شیوع وبا در اروپا هم‌زمان است، و ممکن است همین بیماری عامل مرگ‌شان بوده باشد.
در ماه سپتامبر محققان در سیبری گزارش کردند که زره‌ای پیدا کرده‌اند از جنس استخوان حیوان. قدمت زره را بین ۳۵۰۰ تا ۳۹۰۰ سال تخمین زدند. کارشناسان می‌گویند زره احتمالا برای یک جنگ‌جوی برجسته ساخته شده بود.
در غرب چین بقایای دو مرد را در گوری پیدا کردند که معلوم است شلوار پای‌شان بوده – قدیمی‌ترین نمونه شناخته‌شده شلوار، با پاچه‌های راسته و فاق گشاد، چیزی شبیه شلوارهای امروزی سوارکاری، منتها مال دوران برنز.
ملوانان کهن
سال ۲۰۱۴ سالی بود که اطلاعات تازه‌ای از ارتباط کشورهای اهل دریانوردی نیم‌کره جنوبی به‌دست آمد. از جمله این‌که معلوم شد تونگا حوالی سال ۱۲۰۰ میلادی قلب یک امپراتوری متشکل از جزایر بوده است. یافته‌ها نشان می‌دهد ابزار سنگی با جزایر دیگر حتی در فاصله ۲۵۰۰ کیلومتری مبادله می‌شده است.
کشفیاتی مثل این کانوی قدیمی که در زلاندنو پیدا شده به فهم توان دریانوردی مردم پلینزی کمک می‌کند
تحقیقات ژنتیکی جدید نشان می‌دهد توان دریانوردی انسان‌ها در زمان‌های دور چقدر زیاد بوده. محققان با تحلیل دی.ان.ای مردم جزیره ایستر متوجه شده اند که این مردم ریشه‌های بومی آمریکا، پولینزی و حتی اروپایی دارند. البته ریشه اروپایی به حوالی قرن ۱۸میلادی برمی‌گردد، اما ریشه آمریکایی ۲۰۰ تا ۴۰۰ سال قدیمی‌تر از آن است. احتمالا پولینزی‌ها از جزیره ایستر به آمریکای جنوبی می‌رفته و برمی‌گشته‌اند – سفری دشوار که حدود ۸۰۰۰ کیلومتر است. این فرضیه وجود سیب‌زمینی در پولینزی پیش از ارتباط با اروپا را هم توضیح می‌دهد، چرا که سیب‌زمینی بومی آمریکای جنوبی است.
کشف دیگری که به فهم شیوه سفرهای دور و دراز مردم پولینزی کمک کرد، یک قایق کانوی بسیار خوش‌ساخت قرن پانزدهمی در زلاندنو است – و البته جزئیات بادهای غالب آن دوران، که به تازگی روشن شده است. قرار است کانوهایی که از روی این کانو ساخته شده‌اند، در جاهای مختلف دنیا بدون تجهیزات جهت‌یابی سفر کنند تا قابلیت‌شان برای پیمودن فواصل بسیار طولانی در اقیانوس‌ها معلوم شود.
سازه‌های غول‌پیکر
سالی که گذشت گروهی از فیزیکدان‌ها هم به جمع محققانی پیوستند که می‌خواهند بفهمند مصری‌های باستان چطور سنگ‌های بسیار سنگین را با سورتمه در بیابان حرکت می‌داده‌اند. پاسخ‌شان ساده بود: زمین جلوی سورتمه را خیس می‌کرده‌اند، اصطکاک کم می‌شده و با نیرویی نصف آن‌چه لازم بوده سنگ را می‌کشیده‌اند – شیوه‌ای که در نقاشی‌های روی دیوار یک مقبره ۴۰۰۰ ساله هم پیدا شده است.
سال ۲۰۱۴ از لحاظ فهم بهتر یکی از رمزآلودترین بناهای بریتانیا هم سال درخشانی بود. سالی بود که یک نگهبان میراث فرهنگی به‌طور اتفاقی به نقطه‌ای برخورد که چمن کمتر از جاهای کناری می‌روید – و معمولا نشانه این است که آن‌جا بنایی بوده – و در نتیجه این کشف اتفاقی، موقعیت بعضی از سنگ‌های گم‌شده استون‌هنج معلوم شد.
فیزیکدان‌ها جوابی ساده برای سؤالی قدیمی پیدا کرده‌اند – که مصری‌های باستان چطور سنگ‌های عظیم را روی بیابان حرکت می‌داده‌اند
علاوه بر این پروژه قابل‌توجه نقشه‌برداری از فلات سالیسبری – برای ترسیم آن‌چه پیشتر بوده – هم تمام شد. محققان از مدت‌ها پیش می‌دانند که استون‌هنج بخشی از مجموعه‌ای از بناهاست. با این حال همچنان در این منطقه نکاتی جدیدی کشف می‌شود. به کمک این پروژه تازه‌تکمیل‌شده می‌توان دید در دورانی حدود ۱۱۰۰۰ سال چقدر از این منطقه استفاده می‌شده است.
پروژه‌ای دیگر با شیوه‌ای مشابه نتیجه‌ای خیره‌کننده داشت: از یک شهر قرون‌‌وسطایی در اولد ساروم پرده برداشت.
جانوران عظیم‌الجثه، جانوران نه‌چندن عظیم‌الجثه
موضوع دیگری که امسال در کانون توجه بود، رابطه انسان و یکی از وفادارترین دوستان‌اش بود. باستان‌شناسان شواد تازه‌ای پیدا کردند که نشان می‌دهد اهلی کردن سگ بسیار قدیمی‌تر از آن است که تا کنون تصور می‌شده.
تخمین‌های قبلی حدود ۱۴۰۰۰ سال بود، اما حالا برخی محققان می‌گویند روند اهلی کردن سگ بسیار زودتر از این، حدود ۳۶۰۰۰ سال پیش، آغاز شده بوده – فرضیه‌ای که البته بحث‌برانگیز است، اما می‌تواند به فهم کشته‌شدن صدها ماموت در مناطقی خاص کمک کند. این‌که انسان‌ها ناگهان این‌قدر در شکار جانورانی عظیم‌الجثه موفق شده‌اند، می‌تواند به شکل‌گیری ارتباط انسان‌ها با گرگ‌های نیمه‌اهلی ربط داشته باشد.
نتایج یک مطالعه دیگر نشان می‌دهد که انسان‌ها گوشت‌هایی را که خودشان دوست نداشتند به این حیوانات می‌داده‌اند. خودشان بیشتر گوشت ماموت می‌خورده‌اند و به "سگ‌ها" گوزن می‌داده‌اند. این واقعیت که سگ/گرگ‌ها اصلا ماموت نمی‌خورده‌اند ممکن است نشانه این باشد که آنها را می‌بسته‌اند و بنابراین نمی‌توانستند دنبال باقی‌مانده غذا بگردند.
دندان، کهن و امروزی
این پرتره ریچارد سوم قدیمی‌ترین تصویر از یک پادشاه خاندان پلانتاژنه است
از دیگر چیزهایی که سال ۲۰۱۴ در دنیای باستان‌شناسی خبرساز شد، دندان بود – به‌ویژه این‌که برتری بهداشت و رژیم غذایی و سبک زندگی ما انسان‌های مدرن را زیر سؤال برد. تحقیقات روی دندان‌های پیدا شده نشان داد که لثه بریتانیایی‌های دوران روم باستان سالم‌تر از لثه بزرگ‌سالان امروزی بوده، که دلیل آن احتمالا سیگار کشیدن و شیوع دیابت در دوران مدرن است.
از سوی دیگر کشف این‌که شکارچیان اولیه هم خرابی دندان داشته‌اند، فواید رژیم غذایی انسان‌های کهن را زیر سؤال برد. پیش از این تصور می‌شد پوسیدگی دندان با پیدایش کشاورزی آغاز شده، اما در تحقیقات جدید دندان‌های پر شده انسان‌های دوره شکارچیان اولیه، یعنی حدود ۱۴۰۰۰ سال پیش هم پیدا شده است.
و در نهایت این‌که محققانی که روی دندان ریچارد سوم مطالعه می‌کردند موفق شدند تعیین کنند در دوران کودکی‌اش کجا زندگی می‌کرده: سال‌های اول در شرق انگلستان بوده و پیش از هفت سالگی به غرب رفته بود. مطالعه استخوان‌های او هم مهر تأییدی زد بر زندگی شاهانه‌اش در سال‌های بعد: غذاهای سنگین و صدالبته شراب.
