بسیاری از گنجینه های تاریخی، وقتی از زیر خروارها خاک بیرون آورده شدند، دنیای باستان شناسی را دگرگون کردند.

از زمان پیدایش تاریخ بشر و شکل گیری تمدن ها تاکنون، انسان های عصر جدید همیشه در پی یافتن سرنخ هایی از مردم باستان بوده اند؛ اینکه انسان های ماقبل تاریخ چه شکلی بودند، چگونه زندگی می کردند، تفریحشان چه بود و هزاران سئوال دیگر که هنوز هم بسیاری از آنها بی پاسخ باقی مانده است. در این بین، برخی از یافته های باستان شناسان در طول دوران های مختلف، آن چنان مهم بود که با کشف آنها، اطلاعات مهمی در اختیار محققان قرار گرفت تا بتوانند به راز اسرار دوران باستان پی ببرند. و به عبارت دیگر، کشف این آثار، به نوعی ذهنیت باستان شناسان را نسبت به گذشتگان بسیار دور ما، یک باره عوض کرده است. این مقاله گزارشی است از این کشفیات که خواندنش ممکن است ذهنیت شما را نسبت به گذشته عوض کند.


سنگ روسیتا

 


سنگ روسیتا، از جنس بازالت سیاه است که تاریخ ساخت آن به 196 سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. روی این سنگ، حکم فرمانروایی شاه پتولیمی پنجم به زبان های یونانی، مصری و هیرو گلیف حک شده است. در ابتدا، این تخته سنگ باارزش را در معبد نگهداری می کردند و بعد، آن را از معبد به مکان دیگری منتقل کردند و همین باعث شد تا به اشتباه از آن به عنوان مصالح برای ساختن حصار در روستای راشید در مصر استفاده شود. سال ها گذشت تا اینکه بالأخره در 15 جولای سال 1799 حکم فرمانروایی شاه پتولیمی که زیر هزاران سنگ پنهان شده بود، توسط فرمانده فرانس بوچارد، در زمان نبرد ناپلئون در مصر کشف شد. بعد از کشف این سنگ، تحقیقاتی که روی آن به عمل آمد، نشان داد که خط هیرو گلیف تنها به عنوان سمبل استفاده نمی شد و از آن برای نوشتن هم کمک می گرفتند. با کشف این سنگ، تمدنی که سال ها به عنوان یک راز باقی مانده بود، کشف شد و مصرشناسان بالأخره توانستند از روی نوشته های سنگ روسیتا، به زبان کامل مصر باستان پی ببرند.


ارتش سفالی چین

 


در ماه مارس 1974 دهقانان حومه شرقی استان «شیان شانکسی» برای رسیدن به آب، در یک و نیم مایلی کوهستان لیشان مشغول کندن زمین شدند. آنها نمی دانستند که گنجینه ای چند هزار ساله زیر خروارها خاک آرمیده است؛ گنجینه ای از مجسمه های سفالی چینی که کشف آنها از بزرگ ترین اکتشافات قرن بود. سر از خاک برآوردن مجسمه های سفالی، باستان شناسان و محققان بسیاری را به این منطقه کشاند. تمامی مجسمه های کشف شده، سربازان و اسب های سفالی بودند که از زمان مرگ «کین شای هوآنگ» اولین امپراتور چین، همراه او دفن شدند. باستان شناسان زمان سلطنت کین شای هوآنگ را 221 سال پیش از میلاد مسیح تخمین زده اند. به نظر محققان، نخستین امپراتوری چین برای اینکه بتواند در دنیای دیگر هم فرمانروایی کند، هزاران سفالگر و مجسمه ساز را به خدمت گرفت و به آنها دستور داد هزاران مجسمه سرباز سفالی را بسازند تا با ارتشی سفالی، به سرزمین مردگان برود و فرمانروای آن سرزمین ناشناخته شود. جالب اینجاست که این سربازها، دقیقاً به اندازه واقعی یک انسان ساخته شده اند و نوع پوشش و کلاه آنها کاملاً مانند سربازان چینی باستان است. ابعاد سربازان سفالی کاملاً مانند یک انسان واقعی است. جالب تر اینکه پیکرها آن قدر ماهرانه تراش داده شده و تنوع دارند که هر یک از آنها، قد و مدل موی مخصوص با توجه به درجه نظامی خود را دارد. شکل چهره و اسلحه های سفالی که به دست این سربازان داده شده و روغن جلایی که در آخر کار به این پیاده و سواره نظام مجسمه ای زده شده، آن قدر چهره طبیعی به آنها داده که گویی ارتشی واقعی زیر خاک صف بسته اند. ارتش سفالی چین اطلاعات باارزشی درباره نحوه عملکرد ارتش خاندان کین در اختیار تاریخ شناسان قرار داد. با آزمایش سلاحی که در دست سربازان سفالی بود، محققان به خوبی توانستند به این نکته که در آن زمان از چه نوع اسلحه ای استفاده می شد، پی ببرند.

ـ ارتش سفالی چین، باستان شناسان راز اینکه در آن زمان چه نوع سلاحی استفاده می شد مطلع کرد.


کتابخانه سلطنتی 

 


در اواسط قرن 19 آستین هنری لایارد در شهر باستانی نینوا، که امروزه در نقشه ها با نام عراق شناخته می شود، 25 هزار تکه سفالی باقیمانده از کتیبه هایی که در کتابخانه آشور بانیپال نگهداری می شد را از زیر خروارها خاک بیرون کشید. کتابخانه شاه آشور، در زمان خود از بزرگترین کتابخانه های زمان خود با 1200 کتیبه بود. در دورانی که آشوری ها از نظر فرهنگ و جنگاوری پیشرفت چشم گیری داشتند، شاهی به نام آشور بانیپال بر این قوم فرمانروایی می کرد. شاه آشور علاقه بسیاری به جمع آوری انواع و اقسام نوشته ها درباره مطالب گوناگون داشت. از این رو کاتبان خود را به گوشه و کنار امپراتوری اش می فرستاد تا جست و جو کنند و هر کتیبه ای را که می بینند، برای او بیاورند تا او آن را به مجموعه کتیبه های کتابخانه اش اضافه کند. کتیبه های که از آن دوران به دست آمده، شامل دست نوشته های سلطنتی، تاریخچه، متون مذهبی و داستانی، قرارداد، نامه های سلطنتی، جملات جادوگری، متون پزشکی، نجوم و ادبیات می شود. بعد از اینکه شاه آشور تمامی این کتیبه ها را در کتابخانه اش جمع آوری کرد، در سال 612 قبل از میلاد مسیح، شهر نینوا مورد هجوم بابلی ها و دیگر قوای متحد با آنها قرار گرفت و بعد از سوزاندن قصر شاه، این کتیبه به دست بابلی ها افتاد. نکته مهم در مورد کشف این کتیبه ها، این است که اگر چه این کتیبه ها در طول قرن ها زیر خاک پنهان بود اما با کشف کتابخانه سلطنتی، اطلاعات بسیار مفیدی درباره نحوه زندگی مردم خاور نزدیک در اختیار محققان قرار گرفت. مهم تر از همه، اینکه در یکی از کتیبه ها، نام تمامی فرمانروایانی که در مناطق شرقی فرمانروایی می کردند، آورده شده که این، از نظر باستان شناسی بسیار بااهمیت است.

ـ شاه آشور علاقه خاصی به جمع آوری کتیبه های مختلفی داشت که نتیجه اش این کتابخانه شد که قرن ها بعد رازهای بسیاری را در اختیار محققان قرار داد.


مردان پکینگی

 


مردان پکینگی یا بیجینگی، انسان های ماقبل تاریخی هستند که سال 1927 فسیل جسد آنها توسط دیوید سون بلک، آناتومی شناس کانادایی در غار ژوکودیان چین کشف شد. بعد از کشف این اجساد، تا سال 1937 بقایای بیشتری از ماقبل تاریخی ها از جمله 14 جمجمه، 11 فک پایین، تعدادی دندان و استخوان در ژوکودیان به دست آمد که از نظر باستان شناسان این غار محل زندگی تقریباً 45 نفر بوده است. مطالعات بیشتر نشان داد که مردان پکینگی قادر به ساختن ابزار سنگی بودند و از آتش هم استفاده می کردند. آنها، همچنین از لحاظ جسمی، راست قامت بوده و پیشانی برآمده و دندان های بزرگی داشتند. با آغاز جنگ جهانی دوم، این مردان ماقبل تاریخی، توسط کشتی به آمریکا منتقل شدند تا از بمباران ها در امان بمانند اما فسیل پکینگی ها ربوده شده و تاکنون هیچ اثری از نخستین مردان پکینگی کشف شده به دست نیامده اما وقتی جنگ جهانی دوم به پایان رسید، فسیل های بیشتری از این قوم در چین به دست آمد.

- قسمت های سفید جمجمه ها برای ترمیم بعدها به فسیل اضافه شده است.


طومار دریای سیاه

 


طومار دریای سیاه، مجموعه ای از دست نوشته ها به زبان عبری است که اکثر آنها در زمان های مختلف و در سواحل شمال غرب دریای سیاه کشف شده است. بین سال های 1947 با 1956، نزدیک به 870 طومار از 11 غار به دست آمد که بیشتر دست نوشته ها مرتبط با کتاب مقدس و تکه هایی از کتاب عهد عتیق بود.

حتی در بعضی از خطوط، نام حضرت داوود و حضرت یعقوب هم به چشم می خورد. البته به غیر از این طومارها، تکه کاغذهای بسیار قدیمی دیگری که به گفته محققان جزئی از کتاب قانون دوران باستان، آموزش دوران باستان، آموزش جنگاوری و سرود نیایش بود، نیز کشف شد که هر یک در نوع خود بی نظیر است.

مهمترین نکته درباره کشف طومارهای دریای سیاه این است که شبیه چنین دست نوشته هایی تاکنون پیدا نشده و به گفته محققان، این طومارها به زمان عهد عتیق بازمی گردد و نزدیک به هزار سال قدمت دارد.


گلوگاه اولدووای

 


در شمال تانزانیا، گلوگاهی به نام اولدووای وجود دارد که در دوره باستان، رودخانه ای از این منطقه می گذشت. سال1991 «ویلهلم کاتوینکل» که حشره شناس آلمانی بود، به دنبال پروانه ای دوید تا او را بگیرد که ناگهان در این گلوگاه افتاد. آنچه که این حشره شناس می دید، باور نکردنی نبود: بقایای فسیل 60 انسان ماقبل تاریخ در آن گلوگاه به چشم می خورد. دو سال از این کشف بزرگ می گذشت که هانس ریک، باستان شناس، شروع به تحقیق و مطالعه روی این کشفیات کرد تا اینکه جنگ جهانی اول آغاز و مطالعات نیمه کاره رها شد. لوییس لیکی و همسرش مری، محققان تاریخ شناسی بودند که سال 1931 تصمیم گرفتند حفاری های بیشتری را در این منطقه انجام دهند که نتیجه آن، کشف سه نژاد انسانی دیگر بود. علاوه بر انسان ها، فسیل حیواناتی نظیر فیل، خرگوش صحرایی، زرافه و همچنین دو ابزار سنگی متعلق به ماقبل تاریخ نیز در این منطقه یافت شد که این کشف عظیم به نظریه پیدایش اولین انسان ها در قاره آفریقا قوت بخشید. همچنین در سال 1974، مری لیکی با پیدا کردن فسیل یک جای پای عظیم الجثه که ثابت می کرد انسان های اولیه هم روی دو پا راه می رفتند، یکی از مهمترین کشفیات قرن را رقم زد.


مقبره توت آنخ آمون

 


در نوامبر سال 1922 هاوارد کارتر به همراه گروهی از مصر شناسان انگلیسی، با ارزش ترین مقبره فراعنه را در دره پادشاهان کشف کرد. پیش از این کشف، تئودور دیویس از باستان شناسانی که درباره فراعنه تحقیقات بسیاری کرده بود، در سال 1907 چندین وسیله خاکسپاری که روی آن نام «توت» نوشته بود، را از زیر خاک بیرون آورد و از این رو مطمئن بود که مقبره فرعونی با همین نام وجود دارد. سرانجام 15 سال بعد این مقبره کشف شد. با بررسی های اولیه، معلوم شد که مقبره یافت شده در ابتدا برای یکی دیگر از اشخاص سلطنتی ساخته شده بود اما چون توت آنخ آمون در جوانی از دنیا رفت، او را در همین مقبره به خاک سپردند. در محل دفن توت آنخ آمون، چندین اتاق دفن، یک گنجینه و دیگر اتاق هایی ساخته شده است که به وسیله راهرو و پلکان به یکدیگر مرتبط می شدند. در اتاق گنجینه مجسمه، مدل هایی از قایق، ارابه و حتی دو مومیایی جنین که گفته می شود فرزندان توت آنخ آمون بودند نیز پیدا شد. هر چند مقبره توت آنخ آمون چندان هم بزرگ نیست و حتی نام او در زمره پادشاهان قدرتمند مصر قرار نمی گیرد اما قبر او از مکان های دست نخورده ای است که در دره پادشاهان کشف شده و یافته های این مقبره اطلاعات بسیار خوبی درباره آنچه که فراعنه اعتقاد داشتند می بایست با خود به دنیای پس از مرگ ببرند، در اختیار باستان شناسان قرار داد.

ـ کشف مقبره توت آنخ آمون اطلاعات خوبی در مورد آنچه که مصری ها بایست با خود به دنیای بعد از مرگ ببرند گذاشت.


نقاشی های لاسکو

 


به دلیل وجود نقاشی های دوران پارینه سنگی بر دیوارهای غار لاسکو واقع در جنوب غربی فرانسه، این غار نزد باستان شناسان از ارزش بسیاری برخوردار است. لاسکو اولین بار توسط چهار نوجوان به نام های مارسل راویدات، جک مارسال، جورج آگنل و سیمون کوئینکاس در 12 سپتامبر 1940 کشف شد. بر دیوارهای این غار، نزدیک به 2 هزار نقاشی از حیواناتی همچون گوزن، گله گاو، گاو میش کوهان دار، گربه، پرنده، کرگدن و خرس، انسان ها و نمادهای خیالی به چشم می خورد. در ابتدا تصور می شد که لاسکو، محل سکونت غار نشینان ماقبل تاریخ بوده اما مطالعات باستان شناسی تمام نظریه ها را به هم ریخت و ثابت کرد که ساکنان عصر حجر، تنها برای کشیدن نقاشی وارد لاسکو می شدند و این، از شگفت انگیزترین یافته های پس از کشف این غار بود. هشت سالی از کشف این غار می گذشت که مسؤولان مربوطه تصمیم گرفتند بازدید آن را برای عموم آزاد کنند و به این ترتیب سیل گردشگران به این منطقه سرازیر شد. البته بعدها از آنجا که نقشینه های این غار در معرض خطر قرار داشت، بازدید برای عموم ممنوع شد تا اینکه پس از 20 سال از روی این غار و نقاشی هایش نمونه ای به نام لاسکو 2 ساختند تا علاقه مندان بتوانند بدون هیچ مشکلی، از آن بازدید کنند. هر چند تلاش بسیاری شد تا انسان ها غار لاسکو را از بین نبرند اما عوامل طبیعی همچون قارچ ها و باکتری هایی که در محیط غار پرورش یافته اند، این نقاشی های به یادگار مانده از عصر پارینه سنگی را در معرض نابودی قرار داده است. غار لاسکو، نه تنها بزرگ ترین غار متعلق به عصر حجر است بلکه جزو بهترین غارهایی است که از آن دوران به جا مانده است. همچنین از روی این نقاشی ها می توان به راحتی فهمید که در دوران پارینه سنگی، چه حیواناتی زندگی می کردند و این، از موثق ترین منابع از دوران باستان به حساب می آید.

ـ کتیبه های کشف شده اطلاعات خوبی در مورد نحوه زندگی مردم خاور نزدیک در اختیار باستان شناسان قرار داد.